از دیروز تا امروز کُشتی کرمانشاه

حسین گلزارها، علی اصغر گردها و... یلان بی بدیل این خاک پهلوان پرور هستند که هنوز هم آوازه کشتی های جانانه آنها در زورخانههای کرمانشاه میپیچد.

"محمد آهنچی" جوان هم اینها را می‌دانست. خودش کرمانشاهی بود و می‌دانست که کشتی در خون و رگ مردمان این خاک جاری است و قبل از اینکه کشتی مدرنی باشد، این پهلوانان نام آور در زورخانه های کرمانشاه کشتی پهلوانی می‌گرفتند و برای همین بود که پس از یک دوره خدمت نظامی در تهران و آشنایی با فنون کشتی در دهه 20 اولین تشک کشتی را در مدرسه شاهپور(کزازی امروزی) کرمانشاه پهن کرد.

تیمسار آهنچی شروع کننده داستان کشتی کرمانشاه شد و کشتی را از زورخانه های شهر به روی تشک آورد. پهلوانانی که تا دیروز در گود زورخانه ها کشتی پهلوانی می‌گرفتند را یکی یکی روی تشک آورد تا این بار نه در گود زورخانهها، بلکه روی تشک کشتی نام کرمانشاه را نه فقط در ایران که در جهان پرآوازه کنند.

آهنچی سعی می‌کرد کارش را خوب به سرانجام برساند. دلش می‌خواست که کرمانشاه همانند کشتی پهلوانی در کشتی مدرن هم سرآمد باشد، همین بود که حاج فیلی از مربیان مطرح کشتی ایران را به کرمانشاه آورد تا به تیم تازه پا گرفته استان فنون کشتی را آموزش دهد.

زمان میگذشت و کشتی کرمانشاه هر روز پختهتر می‌شد. دهه 40 بود که کشتی کرمانشاه اولین مدال هایش را گرفت. در همین دهه سهیلی و خاوران در کشتی آزاد به مسابقات قهرمانی کشور اعزام شدند و با مدال های خوش رنگ طلا برگشتند.

دهه های بعدی تک ستاره هایی در کشتی کرمانشاه آمدند که موجب شعله ور شدن عشق به کشتی بین جوانان این استان شدند. از برادران محبی و زرافشانی گرفته تا زرینی و دیگر بزرگان کشتی استان. زشت و زیباهای کشتی کرمانشاه در دهه های بعدی ادامه پیدا کرد. روزی در اوج و روزی دیگر در فرود.

و امروز(پنجم شهریور) زاد روز جهان پهلوان تختی، اسطوره کشتی ایران و روز ملی کشتی است. رشتهای که سالهاست جزیی از زندگی مردمان این سرزمین شده. به همین مناسبت با دکتر جواد کریمی دانش آموخته رشته تربیت بدنی و بنیانگذار این رشته در دانشگاه رازی و از پیشکسوتان کشتی کرمانشاه، دیروز تا امروز کشتی کرمانشاه را جویا شدیم.

این پیشکسوت کشتی کرمانشاه در گفت و گو با ایسنا، کشتی را ورزش ملی ایرانیان دانست و گفت: کشتی با فرهنگ ایران زمین عجین شده و کرمانشاه نیز مستثنی از بقیه استانها نیست، چراکه پایه و مایه کشتی، پهلوانی است و یکی از ویژگی های عنوان پهلوانی این است که پهلوان باید با فنون کشتی و کشتی گیری آشنا باشد.

کشتی پهلوانی ریشه ای عمیق در ایران دارد و در زورخانههای قدیم ما ورزشی رایج بود تا اینکه بعدها آرام آرام از دل زورخانه ها روی تشک آمد و بصورت امروزی فعال شد. با آمدن کشتی مدرن و تشک هایش، تاحدودی بار ورزش زورخانه ای سبک تر شد، چراکه خیلی ها به کشتی مدرن روی آوردند و همین پهلوانان گود زورخانه ها مایه و بنای کشتی مدرن ایران را شکل دادند.

آن زمانها هنوز که کشتی مدرن به ایران نیامده بود، مسابقات کشتی پهلوانی در کشور برگزار می‌شد و پهلوانان مطرحی که در گود زورخانه ها تربیت شده بودند، در این مسابقات شرکت می‌کردند تا اینکه با ورود کشتی مدرن تغییراتی در این رشته ایجاد شد.

با اینکه کشتی پهلوانی از دیرباز در ایران ریشه داشت، اما کشتی مدرن دیرتر از برخی از کشورها به ایران وارد شد که در پاسخ به چرایی آن هم می‌توان دلایل مختلفی از جمله ضعف ارتباطات بین المللی را ذکر کرد.

کشتی حتی در اولین دوره رقابت های المپیک جدید که به احترام المپیک کهن در سال 1896 در آتن یونان برگزار شد، حضور داشت، اما آن زمان کشتی فقط بین سنگین وزن ها برگزار می‌شد و قوانینی برای این رشته وضع نشده بود، به گونه ای که وقتی دو کشتی گیر مسابقه می‌دادند باید به نتیجه می‌رسید که این مسئله باعث شد تا در یکی از مسابقات، رقابت بین دو کشتی گیر حدود 9 ساعت طول بکشد و چون برنده مشخص نبود مسابقه به روز بعد موکول شد. در نهایت برای رفع این مشکل برای کشتی زمان تعیین کردند.

از سال 1900 به بعد بود که کشتی صاحب ضوابط و مقررات شد و آرام آرام به اکثر کشورها از جمله ایران کشیده شد.

این پیشکسوت کشتی کرمانشاه در ادامه به اولین روزهای ورود کشتی به ایران اشاره کرد و گفت: حدود دهه 20 بود که مرحوم حسین بنایی بنیانگذار رشته تربیت بدنی در دانشگاه های ایران که خودش هم ورزشکاری شایسته و مسئول ورزش آموزشگاه های کشور بود، ورزش زورخانه ای را روی تشک آورد و اولین دوره های کشتی پهلوانی روی تشک را ایشان در ایران برگزار کرد.

کشتی در ایران درحال رشد بود، اما ما هنوز نه در کشتی بلکه در هیچ رشته ای دیگر نماینده ای در المپیک نداشتیم و المپیک 1936 اولین دوره ای بود که از ایران دعوت شد تا بصورت تماشاچی در رقابت های المپیک حضور داشته باشد، برای همین به چند ورزشکار که در خارج از کشور دانشجو بودند، ماموریت داده شد تا به آلمان بروند و مسابقات المپیک را از نزدیک ببینند.

المپیک 1948 لندن که از راه رسید، ایران برای اولین بار در المپیک شرکت کرد و پنج آزادکار از ایران برای اولین بار در این آوردگاه حضور یافتند، اما هیچکدام مدالی نگرفتند و در جایگاه نهم تیمی قرار گرفتیم. از کاروانی که ایران به این مسابقات اعزام کرده بود تنها مرحوم جعفر سلماسی در رشته وزنه برداری بود که توانست مدال برنز را بگیرد و این سرآغازی برای کسب مدال های بعدی کشورمان در المپیک شد.

ایرانی ها زودتر از شوروی کشتی مدرن را آغاز کرده بودند، اما از ترک ها عقب بودیم برای همین یک مربی از کشور ترکیه به ایران آمد و هدایت تیم ملی کشتی ایران را به عهده گرفت تا آنها را راهی مسابقات المپیک 1952 هلسینکی فنلاند کند. هشت آزادکار ایرانی در این رقابت ها حاضر شده بودند و حاصل دومین حضور کشتی گیران ایران در المپیک کسب دو مدال برنز غلامرضا تختی و ناصر گیوه چی و سه مدال برنز محمود ملاقاسمی، جهانبخت توفیق و عبدالله مجتبوی بود. کشتی گیرانی که از ایران در این رقابت ها شرکت کرده بودند، اکثرا ریشه ای زورخانه ای داشتند که با غیرت در این المپیک کشتی گرفتند و سوم شدند و اولین مدال آوران کشتی ایران در این رقابت ها شدند.

در المپیک 1956 ملبورن استرالیا باتجربهتر وارد میدان شدیم و اینبار مرحومان غلامرضا تختی و امامعلی حبیبی مدال طلا و مهدی یعقوبی و محمدعلی خجسته پور هم مدال نقره گرفتند و برای دومین بار سوم المپیک شدیم. البته که ایران کم کم در کشتی جهان صاحب نام شد و رقیبی قدر برای کشورهایی که در این رشته بودند.

پیشرفت هایی که آن سالها در کشتی ایران بوجود آمده بود، باعث شد تا کشتی گیران شهرستانی هم بتدریج به سمت کشتی بیایند و تشک های کشتی یکی یکی در شهرهای مختلف ایران پهن شد.

بنیانگذار رشته تربیت بدنی در کرمانشاه در ادامه به تشریح چگونگی ورود کشتی به این استان پرداخت و گفت: شروع کشتی کرمانشاه از تیمسار محمد آهنچی است که آن زمان افسری جوان بود که به واسطه شغلش در تهران با فنون کشتی آشنا شده و حتی عضو تیم ملی کشتی کشورمان بود. او بعدها که به کرمانشاه آمد، کشتی مدرن را در این شهر پایه گذاری کرد.

نیمه های دوم دهه 1320 بود که محمد آهنچی در مدرسه شاهپور آن زمان یک تخته تشک کشتی پهن کرد و کشتی گیران گود زورخانه ها را به آنجا آورد و تیم کشتی شهر را تشکیل داد تا در مسابقات قهرمانی کشور شرکت کنند. اکثر کشتی گیرانی هم که در کرمانشاه وارد کشتی مدرن شدند کسانی بودند که کشتی پهلوانی در خانواده آنها ریشه داشت. از جمله آنها می‌توان به حاج نصرت کامکار، فریدون کمالی، روح الله، حبیب و ولی مهلوجی، مرحوم علی اصغر گرد و مرحوم محمد آقا کندوله ای معروف به محمد اسماعیلی در کشتی فرنگی اشاره کرد.

مسابقات قهرمانی کشور که آن زمان برگزار می‌شد مثل امروز نبود، تشک های کشتی در میدان های بزرگ شهر روی زمین پهن می‌شد و کشتی گیران مسابقه می‌دادند، اما بعدها لباس و کفش مخصوص برای آن در نظر گرفتند و ضوابط برایش درست کردند. دراین مسابقات کشتی گیران کرمانشاهی هم حضور داشتند و خوب کشتی می‌گرفتند.

البته در همان دهه ها باشگاه هایی مثل باشگاه ابراهیم منشی زاده از خدمتگزاران بزرگ ورزش کرمانشاه و باشگاه تندرستی که متعلق به حاج تقی خسروی بود هم تاسیس شدند و رشته های مختلف ورزشی مثل وزنه برداری و ژیمناستیک و کشتی را راه اندازی کردند.

با همه اینها کشتی مدرن در کرمانشاه مدیون تیمسار محمد آهنچی است. این بزرگ مرد برای کمک به کشتی کرمانشاه، حاج فیلی را که از مربیان جهان پهلوان تختی بود را به کرمانشاه آورد تا ریشه فنون کشتی را به کشتی گیران جوان این استان یاد بدهد. مهلوجی سکگ کاری را از این مربی یاد گرفت و خودش هم بعدها آن را به محمدحسین محبی یاد داد و کسی در این فن حریف این دو نمی‌شد.

دهه های 40 و 50 را شاید بتوان اوج و دوران طلایی کشتی کرمانشاه دانست، چراکه در این مدت کشتی در این استان بخوبی رشد کرد و اولین مدال های طلای کرمانشاه در کشتی را هم حدود دهه 40 سهیلی در نیمه سنگین و خاوران در سبک وزن برای کرمانشاه در مسابقات قهرمانی کشور گرفتند. تلاش های این دو کشتی گیر آزادکار برای کسب مدال را خودم در آن مسابقات دیدم. احمد کوهدره ای هم در کشتی فرنگی اولین مدال قهرمانی را از مسابقات ارتش بدست آورد.

بتدریج افراد شایسته ای به کشتی کرمانشاه آمدند و نام استان را در این رشته بلند آوازه کردند که می‌توان از اینها به برادران محبی اشاره کرد که پهلوان زاده و فرزند مرحوم یدالله خان محبی بودند و در کشتی کرمانشاه سرآمد شدند. حسین محبی کاپیتان تیم ملی بود و اگر برخی مشکلات نبود، می‌توانست در دو المپیک صاحب مدال شود، او در میادین جهانی و بین المللی مدال های زیادی گرفت و هنوز هم رکورددار مدال طلای مسابقات کشتی جهان پهلوان تختی با هشت مدال طلا است. حسن محبی هم در مسابقات آسیایی همیشه صاحب مدال بوده و برای شهرش افتخار آفرینی های زیادی کرده است.

گوش شکسته های خاک تشک خورده کرمانشاه کم نیستند ....

کریمی می‌گوید: امروز هم نوه های مرحوم یدالله خان محبی، ارشک و یدالله، رضا افضلی، حامد رشیدی و ... را در کشتی کرمانشاه داریم و با وجود اینکه تعداد رقیبان زیاد و عضویت در تیم ملی سخت شده، با این وجود چند عضو تیم ملی داریم، هرچند معتقدم با پیشینه کرمانشاه در کشتی باید بیشتر از این ها کشتی گیر ملی پوش داشته باشیم، اما مسائلی مانند جنگ باعث شد تا در دوره هایی کشتی کرمانشاه دچار افول شود و از سوی دیگر در استانی مانند مازندران که کشتی گیرانش در آرامش بودند و بمبارانی نمی‌دیدند، رشد کردند.

این پیشکسوت کشتی کرمانشاه در صحبت های پایانی اش به وضعیت این روزهای کشتی کرمانشاه هم اشاره ای کرد و گفت: از زمانی که کرونای آزار دهنده همه جا را گرفت، کشتی هم وارد رکود شد، اما نباید بگذاریم این مشکل ناخواسته تمام سرمایه های کشتی کرمانشاه را هدر بدهد، باید کشتی استانمان را سرپا نگه داریم.